Meşe Ağacı (Fagaceae)

Meşe ağacı uzun bir ömre sahip olan, meyvesi çizgi filmlerde çoğunlukla karşılaştığımız palamut olan ve sincapların yemekten çok hoşlandığı bir ağaçtır. Dünyanın her bölgesinde yetiştirilebilen ve yaklaşık 400 çeşidi var olan meşe ağacı, 20 farklı çeşidi ile de ülkemizde yetiştirilmektedir. Sulak bölgeleri oldukça fazla sever. Sulak alanlarda daha iyi yetişmekte ve güneşle doğrudan temasla değil, gölge sıcaklığında oldukça sağlıklı yetişmektedirler. Bende bu yazımda bu güzel ağaçtan bahsettim; ayrıca meşe ağacı nedir, nerede yetişir, özellikleri nelerdir, meyvesi nedir, hangi amaçla kullanılır, nerede yetişir, faydaları nelerdir, nasıl kullanılır gibi sorulara cevaplar aradım. İyi okumalar.

Meşe Ağacı

Meşe, kayıngiller (Fagaceae) familyasında incelenen Quercus cinsinden 400 kadar türü arasında yaz-kış yapraklarını dökmeyenleri de olan, kerestesi dayanıklı orman ağacıdır. Dünya üzerinde geniş bir yayılış sahası bulunmaktadır. Anadolu'da ve Yunanistan'da yaygın olarak yetişir. Türkiye’deki bütün ormanlarda karışık halde, bazen de ayrı orman halinde bulunur. Özellikle Trakya’da, Marmara dolaylarında bol meşeye rastlanmaktadır. Yetiştiği bölgelerde bazen pelit, bazen de palamut ağıcı diye isimlendirilmektedir.

Meşenin Yapısı

Meşenin ömrü aşağı yukarı 500 yıl olan meşe ağaçlarının, 25 m. boya ve 2 m. gövde çapına ulaşan geniş tepeli ağaçlardan, 3–5 m. boya sahip çalılara kadar değişen türleri bulunmaktadır. Bu ağaçların gövdeleri düzgün, kabuk önceleri düzgün, sonraları kalın ve yırtılmış durumda olup, esmer renklidir. Kökleri yanlara ve derinlere çok gider. Yaprakları da formları gibi değişkenlik gösterebilir, loplu, dişli ve ya düz kenarlara sahiptir.

Meşenin çok sayıda değişik türü bulunmaktadır. Bundan kaynaklı yapısal nitelikleri farklı meşe ağaçları ile karşılaşmak doğaldır. Genellikle kaba dokulu ve iri gözeneklidir. "Palamut" adı verilen silindirik meyveleri bir kadeh içinde yer alır. Bazı türlerinin palamudu büyük ve tırnaklı olmaktadır.

Meşenin Çeşitleri

Saplı meşe - Sapsız meşe - Doğu Karadeniz meşesi - Saçlı meşe – meşesi- ispir meşesi-Macar meşesi - Kasnak meşesi -Mazı meşesi - Tüylü meşe -Anadolu palamut meşesi - İran palamut meşesi Lübnan meşesi -  Makedonya meşesi - Pırnal meşe - Boz pırnal Kermes meşesi Yalancı tüylü meşe ve Mantar meşesi olmak üzere ülkemizde 18 farklı çeşidi bulunmaktadır.

Meşe Ağacının Faydaları

Meşe kabuğunda var olan tanen, mukozayı sıkıştırmaktadır ve iltihaptan arındırıcı etkiye sahiptir. İshali durdurur ve bağırsakları güçlendirir. Bu başlangıç noktalarından yola çıkıldığında, onun pek çok amaç doğrultusunda kullanılabileceği görülür.

Ağız içi ve diş eti iltihabında, meşe kabuğu kaynama suyuyla yapılan ağız çalkalamaları çok iyi sonuçlar verir. Tanen maddesi mukozayı sertleştirir ve böylece bakterilerin ve virüslerin yaşama alanını yok eder. Sertleşen mukoza, bir süre sonra, yerini yeni oluşan sağlıklı mukozaya bırakır. Tanen, bağırsakları da aynen böyle etkiler. Yani, bağırsaklarda mayalanma başlatan bakterilerin yaşam alanları yok edilince, mayalanma ve ishal olayı da son bulur.

Drog olarak, genç dalların kabukları kullanılır. İlkbaharda, gövde öz suyu yükseldiğinde, bilek kalınlığını geçmeyen genç dalların kabukları soyulur. Kabuklar kıyılarak gölgede kurumaya bırakılır. Tam anlamıyla kuruduktan sonra da ince kıyılarak kullanıma hazır hale getirilir.

Ağız Sağlığına İyi Gelir

Ağız içerisinde var olan yara ve iltihaplar için hazırlanan çay soğutulur. Aynı zamanda gargara olarak da kullanılabilir.Meşenin meyvesi olan palamudu da oldukça faydalı etkilere sahiptir. Eskiden bazı bölgelerde tüketim maksatlı yetiştirilen meşe palamudu karbonhidrat barındırmaktadır. Diğer yemişlerle kıyaslandığında orta seviye yağlı sayılabilecek palamut birçok vitamin ve mineral açısında zengindir. Aynı zamanda lif ve protein barındırmaktadır.

Meşenin Yaprakları ve Kabuğu Nasıl Kullanılır

Meşe kabuğunun etkin maddesi tanen, deriyi her bakımdan tedavi edebilir ve ona hiçbir zarar vermez. Egzama problemlerinde ve akıntılı çıbanlarda, yanıklarda ve açık baldır yaralarında uygulanacak kompresler çok iyi sonuçlar verir. Bu kompresler sargı beziyle sabitleştirilir, ama sargı bezini çok sıkmamak ve kompresin üstüne herhangi bir plastik parçası örtmemek gerekir. Yaranın hava almasına özen gösterilmelidir.

Meşe Çayı

Aşırı el ve ayak terlemesine karşı yapılan el ve ayak banyoları çok başarılı olur. Basura karşı da oturma banyoları yapılabilir. Meşe kabuğunu süt ile kaynatıp içmek, bütün zehirlere manidir. Meşe yaprağını suda kaynatıp içmek; kadının çok akan hayız kanını, bel soğukluğunu ve kan tükürme gibi problemleri giderir. İshal ve dizanteriyi kesici etkidedir. Bağırsak bozukluklarını giderir. Meşe yaprağını hararetli kabarcıklar üzerine vursalar hararetini bastırır.

meşe ağacının meyvesi olan palamutlar kurutulduktan sonra toz haline getirilerek suyla kaynatılır,süzülür ve bal ile tatlandırılarak içilir. Kısırlık tedavilerinde etkisi oldukça fazla bir ilaçtır.Meşe ağacının bilinen herhangi bir yan etkisi yoktur.1-2 çay kaşığı dolusu ince kıyılmış meşe kabuğu, 1 bardak suya eklenir, 4-5 dakika hafif ısıda kaynatılır, 6-8 dakika demlendikten sonra süzülür ve tatlandırılmaz.