Kahve (Rubiaceae)

Bir kahve “çekirdeği” aslında Coffea olarak bilinen bir bitki cinsinde yetişen kiraz benzeri bir meyvenin tohumudur. Bu cinsin altında aşağı yukarı 25-100 tür kahve bitkisi var, bazıları küçük çalılar kadar büyür, bazıları ise ağaçlar kadar büyür. İçmek için yetiştirilen en önemli kahve bitkisi türü Arabica ve Robusta'dır. Bende bu yazımda kahve bitkisi nedir, faydaları nelerdir, zararları nelerdir, yan etkileri nelerdir, nasıl tüketilir, neye yarar gibi sorulara cevaplar aradım. İyi okumalar.

Kahve Nedir

Kahve, kökboyasıgiller (Rubiaceae) familyasında incelenmektedir. Kahve, coffea cinsinde yer alan bir ağaç türüdür. Kahve ağacının ilk bulunduğu yer olan Habeşistan'ın Kaffa bölgesidir, Arapça karşılığı "qahwah "dır. Araplar bugün bilinen kahveyi henüz tanımıyorken kelime keyif veren içki, şarap anlamında kullanmaktaydı. Bugünkü anlamını 14. yüzyılda kazanmaya başlamıştır. Bu Türkçe'de "kahve"ye dönüşmüş, buradan da Avrupa'da café, caffe, koffie, coffee  şekline gelmiştir.

Kahvenin Tarihi

Kahve ağaçlarının en iyisi Arabistan’da yetiştirilen kahvedir. Kahve, insanlar tarafından ilk olarak Habeşistan’da 3. yüzyılda yetiştirilmeye ve tüketilmeye başlanmıştır. On sekizinci yüzyılda Mekke’ye Hac Vazifesine giden Habeşistanlılar, kahveyi Arabistan’a ve bütün Müslüman medeniyetine tanıtmışlardır. Bu sayede Müslümanlar tarafından bilinen ve tüketilen kahve, Osmanlılar döneminde Avrupa’da görevli elçiler yoluyla önce Venedik, İngiltere, Fransa’ya daha sonra da, bütün batı devletlerine tanıtılmaktadır. Kahve, en çok Habeşistan, Libya, Brezilya, Meksika, Hindistan, Arabistan ve Orta Amerika’da yetiştirilmektedir.

Çiçekleri beyaz ve hoş kokulu, kirazı andıran kırmızı meyvesinin içinde iki çekirdek bulunan, dikildikten yaklaşık 3 yıl sonra meyve vermeye başlayan ve 30-40 yıl boyunca aralıksız meyve veren bir ağaç türüdür. Doğal haline bırakıldığı zaman 8-10 metreye kadar uzayan ağaç, meyvelerin kolay toplanabilmesi için sürekli budanarak 4-5 metre uzunluğunda bir çalı boyutunda tutulmalıdır.

Kahvenin Botaniği

Kahve çiçeği beyaz renktedir ve yasemin gibi kokar. Kahve meyvesi; büyüklüğü, şekli ve rengindeki benzerlikler nedeniyle "kahve kirazı" olarak da adlandırılmaktadır. İçinde ince iki çekirdek bulunur. Çekirdeklerin birbirine bakan tarafı düz, dış tarafı yuvarlaktır. Her çekirdeğin içinde aynı biçimde bir tohum (kahve tanesi) vardır. Tanenin düz yüzeyinde, içi sert bir besi dokusu ile dolu olan, derin bir çizgi yer alır, Besi dokusunun dış tabakası ince bir zarla kaplıdır. Zarın dışında ise daha sert bir kabuk vardır.

Kahvenin Faydaları

Kalbi kuvvetlendirir, sindirimi kolaylaştırır, böbrek damarlarını genişleterek idrarı çoğaltır, solunumu hızlandırır. Kanı beyne çekerek, beynin faaliyetini arttırır ve narkotiklerle zehirlenmelere karsı kullanılır. Fazla miktarda alındığında uyarıcı etki fazlalaşır, kalbin çarpıntısını arttırır, kulakların uğuldamasına neden olur. Çok fazla alınırsa ölüme kadar varmaktadır.

Kahvede az miktarda protein, yağ ve sakkaroz bulunmaktadır. Kahve ya çekirdek olarak ya da çekilmiş olarak (kavrulup-öğütülmüş) satılmaktadır. Kavrulup öğütülmüş kahve çabuk bayatladığından, daha çok çekirdek kahve tercih edilir.

Kandolaşımını sağlar. Uykuyu kaçırır, düşünmeyi kolaylaştırır. Yarım baş ağrılarını dindirir. Uyuşturucu maddelerle zehirlenmelerde faydalıdır. Boğmaca öksürüğünü keser. Nikris ağrılarını teskin eder. Tansiyonu yüksek olanların kahve içmemesi tavsiye edilir. Ayrıca fazla miktarda tüketildiğinde uykusuzluk, sinir bozukluğu ve çarpıntıya neden olabilir.

Bağışıklık Sistemine İyi Gelir

Araştırmalara doğrultusunda kahve tüketimi erken ölüm risklerini azaltmaktadır. Fakat ne kadar çok kahve tüketirseniz risk o kadar azalıyor demek doğru değildir. Bunun esas sebebi kahvenin bağışıklık sisteminizi harekete geçirip onu daha sağlıklı ve güçlü bir hale sokması. Aynı zaman kahve karaciğeriniz, kalbiniz ve sindirim sisteminiz için de oldukça faydalıdır. Unutmayın hazır kahveler sindirim sistemine zarar verdiği ve daha fazla kimyasal madde barındırdığından kaynaklı doğal olarak öğütülmüş taze kahve içmek daha sağlıklıdır.

Kahve Çeşitleri

Kahve bitkileri ve cinsleri kahve bitkileri kahve kuşağı diye adlandırılan, Ekvator civarında ve tropik iklimde yetişmektedir. Bu çeşitler içinde en fazla öne çıkan kahve çeşitleri.ise; Arabica kahvesi, robusta kahvesi ve kahve kirazıdır.

Arabica; yüzlerce yetiştirme varyasyonuna sahip, en eski ve en önemli iki kahve cinsidir. Yetiştirmesi ve bakımı oldukça zordur. Kıymetli asiditeye sahip, zarif bir cinstir. Deniz seviyesinin 900 ile 1800 metre üstünde, yoğun ve kompleks aromalar geliştirmektedir. Arabica çekirdekleri kavrulma neticesinde zarif tatlımsı lezzete bürünürler.

Robusta; İkinci önemli kahve cinsi. Arabicaya kıyasla daha iridir ve yetiştirilme sürecinde soğuğa karşı daha hassastır. Arabica’ya kıyasla Robusta lezzet olarak daha sert ve daha az aromaya sahip olmasının yanında, kafein ve asidite bakımından zengindir. Robusta, Cuvées ler için genellikle, Arabica-kahvesiyle karıştırılır..

Kahve kirazı; Kahve bitkisinin, kiraza benzer meyvelerine denir. Olgunlaşma için, cinse ve iklime bağlı olarak, 11 aya kadar süreye ihtiyaç duyarlar. Normal şartlarda, olgunlaşmış olanlar kırmızı renk alır ve iki kahve çekirdeğine sahip olurlar.