Haşhaş (Papaver somniferum)

Haşhaş tohumlarının en önemli sağlık yararları arasında cilt ve saç sağlığını iyileştirme, bağışıklık sistemini güçlendirme, kalp sağlığını koruma, kan akışını arttırma, sindirim sistemini düzenleme, kemikleri güçlendirme, sinir sistemini düzenleme gibi genel etkileri bulunmaktadır. Aynı zamanda uyku ve vizyon geliştirmek için yardımcı olmaktadır. Bende bu yazımda haşhaş nedir, ne kadar tüketmek gerekir, nasıl tüketilir, haşhaş tüketmek sağlıklı mıdır, haşhaşın faydaları nelerdir, zararı var mıdır gibi sorulara cevaplar aradım. İyi okumalar.

Haşhaşın Özellikleri

Haşhaş  gelincikgiller familyasından Papaver cinsinde incelenen bir, iki hatta çok yıllık bitki türüdür.
Bitki 50-120 cm boyunda, az ya da orta dallı, kapsülleri büyük (5 cm çaplı), kalın kabuklu, konik, yuvarlak,olgunlaşınca delikleri açılmayan bir türdür. Haşhaş, yazların sıcak geçtiğinde, orta derecede yağış alan yerleri sevmektedir.

M.Ö 3000 senelerinde bu yana yapıldığı ve anavatanının Ön Asya olduğu düşünülür. Çiçekleri açık mordan koyu mora kadar değişen renkli, dip bölgeleri koyu mor bir renge sahiptir. Tohumlar mavimsi-gri veya kahverengidir.

Ülkemizde halen 3298 sayılı kanunun ve yönetmeliği hükümlerince müsaadeli olarak her yıl Bakanlar Kurulunca saptanan Afyon, Amasya, Burdur, Çorum, Denizli, Isparta, Kütahya, Tokat, Uşak illerinin tamamı ile Konya ilinin Akşehir, Beyşehir, Doğanhisar, Hüyük, Ilgın, Kadınhanı, Karatay, Meram, Selçuklu, Seydişehir ve Tuzlukça ilçelerinde Birleşmiş Milletlerce tanınan 400.000 dekarlık alanda haşhaş ekimi ve çizilmemiş haşhaş kapsülü üretimi yapılmaktadır.

Haşhaş, yazlık ve kışlık formları bulunan, fakat kışlık ekildiğinde daha verimli olan tek yıllık bir bitkidir. Kazık köklü olup, zayıf gelişen yan kökleri vardır. Haşhaş bitkisinin (Papaver somniferum L.) bir çok alt türü ve çeşidi bulunmaktadır.

Bitki tek saptan ibaret olabileceği gibi özellikle kışlık ekimlerde 8-10 adet dal meydana getirebilir. Bitki boyu 100-120 cm, sap ve dallar yuvarlak, içleri boş, bitki üzeri puslu, rengi koyu yeşilimsidir. Haşhaş yukarıdan aşağıya doğru dallanmakta, en yaşlı dal en üstte, en genç dal ise en altta bulunur.

Haşhaş Tohumunun Besin Değeri

Haşhaş tohumları yüksek miktarda çoklu doymamış yağa sahiptir, fakat kolesterol ve sodyum açısından düşüktür. Bunlar iyi bir lif , kalsiyum, demir, magnezyum, fosfor ve potasyum kaynağıdır. Tohumlar C vitamini , tiamin, riboflavin ve demir gibi vitaminler bulunmaktadır. Haşhaş tohumları ayrıca  vücutta yüksek dozlarda güçlü etkiye sahip olabilecek bazı alkaloitler barındırmaktadır.  Morfin (ve dolayısıyla eroin) bu bitkinin tohumlarından türetilmiştir, bundan kaynaklı dünyadaki haşhaş tarlaları çatışma için tartışmalı sıcak noktalardır.

Haşhaş Otunun Faydaları

Haşhaş yağı yemeklerde ve sabun yapımında kullanılmaktadır. Haşhaşta bulunan afyon, uyuşturucu ve zararlı maddeler de içerdiği için uzman bir hekim gözetimi dışında kullanılmamalıdır.

Kurutulmuş haşhaş yaprakları merhem haline getirilip ağrıyan bölgeye konursa ağrıyı keser. Afyonu çıkarılmış haşhaş tohumu yağ elde etmek ve çöreklere tat vermek için kullanılır.

Afyonun içerdiği maddeler vücuda ciddi etkilerde bulunur. Afyon öncelikle sinir sistemini etkileyerek ağrıları kesmesinin yanı sıra zihni bulanıklaştırır.

Konsantrasyonu ve kara verme yeteneğini azaltır. Uyuşukluk ve uyku durumu ortaya çıkartır ve solunumu zayıflatır. Kalp atışlarını yavaşlatır ve tansiyonu düşürür.

Bağırsak hareketlerini yavaşlatarak kabızlığa neden olur. Cinsel arzuyu ve gücü azaltmaktadır. Aynı zamanda afyon bağımlılığa yol açabilir.

Haşhaş Otu Nasıl Kullanılır

Haşhaş başı, haşhaşın olgunlaşmasından, sütlüyken toplanan ve kurutulan, tohumları çıkarılan kapsül meyveleridir. Bileşiminde toplanma zamanına göre değişen afyon alkaloitleri bulunmaktadır. Harici ağrı dindirici bağlamda, özellikle diş hekimleri kullanmaktadır.

Haşhaş Yağı

Bitkinin kullanılan bölgeleri ham meyvelerinin çizilmesi ile elde edilen afyon, kurutulmuş ham meyveler, yapraklar, tohumları ve tohumlarından elde edilen yağıdır.

Haşhaş yaprağı elde edildiği alt türe ve gövdede buluna yerine göre şekli az çok değişir. Bilhassa haricen kullanılan bazı merhemlerin bileşimine girer ve ağrı kesici özelliktedir.

Tohumlarının yağı ise, tohumları soğukta tazyik edilmesinden kaynaklı elde edilen bir yağdır. Soğukta elde edilen yağın bileşiminde asitler az, sıcakta elde edilen yağın ise asitleri fazladır. Soğukta elde edilen yağ, bazı merhemlerin bileşimine girmektedir. Sıcakta elde edilen yağ, yemek yağı ve sanayide sabun yapımında kullanılır. İçerdiği zehirli maddeler dolayısıyla, hekim kontrolü ve tavsiyesi olmadan kesinlikle kullanılmamalıdır.