Çöven Otu (Caryophyllaceae)

Çöven otu ülkemizde yetişen yaygın bir bitki türüdür. Ülkemizin genel olarak orta ve doğu Anadolu bölgesinde yetiştirilmektedir. Türkiye için ihraç ürünler listesinde kendisine yer bulabilecek kadar fazla yetiştiriciliği yapılır ve bir o kadar da fazla öneme sahip bir ottur. Bundan dolayı yurt dışına ihraç ettiğimiz ürünler arasında bulunur. Bende bu yazımda çöven otu nedir, nerede yetişir, faydaları nelerdir, cilde faydası nedir, nasıl kullanılır, etkileri nelerdir  gibi sorulara cevaplar aradım. İyi okumalar.

Çöven Otu Nedir

Çöven otu, karanfilgiller (Caryophyllaceae) familyasında incelenir ve Gypsophila cinsini oluşturan ekonomik öneme sahip bitki türlerinin ortak adıdır ve Türkiye'de bulunan 50 çöven türü bilinmektedir.

Bu çövene dişi çöven adı da verilmektedir. Ülkemizde yetişen çöven oldukça kalitelidir. Pembe yada beyaz renkte çiçekler açan, kökü kalın, çok yıllık, 30 ile 80 cm boylarında, otsu bir bitkidir.

Kök ve dalları bir sabun gibi köpürdüğü için halk arasında sabun otu veya köpürgen olarak da adlandırılmaktadır.  Barındırdığı en önemi madde saponindir, ayrıca reçine, uçucu ve sabit yağ ile müsilaj barındırmaktadır. İçeriğinde;  saponin barındırmaktadır ve saponin sabun cevizinde, sabun otunda (Saponaria) yüksek oranda bulunan ve suda köpürme özelliği taşıyan yüksek molekül ağırlıklı glikozitlerdir. Bitkiyi mikroplardan ve mantarlardan korumaktadır ve bazı türleri bitkinin besinsel değerini arttırdığı gibi sindirimini de kolaylaştırır.

Çöven Otu Faydaları

Çöven otu idrar ve ishale yol açabilir. Göğsü yumuşatıcı, balgam söktürücü, terletici ve ateş düşürücü etkileri ile özellikle bronşit probleminde faydalıdır ve vücudu rahatlatır. Egzama, uyuz gibi cilt hastalıklarında da faydalıdır. Bu özelliklerinin yanında; son zamanlarda İngiltere’de gerçekleştirilen araştırma neticesinde yeni bir faydası keşfedildi.

Çöven otunun beyaz kısımlı çiçeğinde kullanılan lösemi ilaçlarının etkisini artıran öz bulunmaktadır. Daha çok yeni olan bu araştırma ilerleyen dönemlerde lösemi hastaları için önemli bir tedavi destekleyicisi olmuştur.

Eczacılıkta çöven otunun öncelikle kökü kullanılır. Ayrıca, bitkinin kurutulmuş yaprakları da kaynatılarak kullanılmaktadır. Tedavi amacıyla kullanımının dışında, bitkisel sabun olarak elbise ve eşyalardaki yağ ve kir lekelerini çıkarmakta da kullanılır.

Çöven Otu Çayı

1 litre suya 15 gram çöven otu kökü parçalanarak konur, 2 dakika kaynatılır, beklemeden süzülür. Öğle ve akşam yemeklerinde sadece birer çay bardağı içilir, fazlası zararlıdır. Bu karışım böbrek ve karaciğer rahatsızlıklarını gidermeye yarar. Nefes darlığına iyi gelmektedir.

Tedavi maksatlı kullanımının dışında, bitkisel sabun olarak elbise ve eşyalardaki yağ ve kir lekelerini çıkarmakta da kullanılmaktadır. Eskiden beri temizleyici olarak, lekeleri çıkarmak için kullanılır.

Memleketimizde ve Yakın Doğu'da “tahin helvası” yapımında da kullanıldığı için buna, helvacı çöveni ismi de verilmektedir. Bazı yörelerimizde ve Kıbrıs'ta, pişirilerek salamura edilen hellim tipi peynirin bozulmaması adına suyuna çöven kökü bırakılmaktadır. Trakya bölgesinde çöven otundan “köpük helvası” ismiyle beyaz, köpüksü helva yapılabilir.