Sabun Otu (Saponaria halophila)
Sabun Otu Özellikleri
Sabun otu (Saponaria halophila), karanfilgiller (Caryophyllaceae) familyasında incelenen bir bitki türüdür. Bu bitki mayıs ayında çiçek açmaktadır. Genellikle Orta Anadolu'da yayılış göstermektedir. Sabun otunun diğer isimleri, çöven otu, karga sabunu, köpürgen, saponaria officinalis tir.
Gövde uzunluğu 5-15 cm arasında değişir, bir yıllık ve otsu bir bitki türüdür. Yapısında bulunan saponinler, eczacılıkta önemlidir. Tuzlu bataklıklarda yaşar. Türkiye'ye özgü bir bitki türüdür. Türkiye'de bulunan 50 çöven türü bilinmektedir. .
Isparta'da yayılış göstermektedir çöven türü Gypsophila arrostil Guss, var. Nebulosa ( Boiss. Et Heldr.)’dir. Bu çövene dişi çöven de denilmektedir. İlimizde yetişen çöven oldukça kaliteli bir yapıdadır. Pembe ya da beyaz renkli çiçekler açan, kökü kalın, çok yıllık, 30 ile 80 cm boylarında, otsu bir bitkidir.
Sabun otunun içinde var olan içerikler: zamk, reçine, müsilaj, uçan yağ, yağ, saponin...
Sabun Otunun Faydaları
Kök ve dalları bir sabun gibi köpürdüğü için halk arasında çöven otu veya köpürgen de denmektedir.
İçerisinde bulunan en önemli madde saponindir, aynı zamanda reçine, uçucu ve sabit yağ ile müsilaj içerir.içeriğinde ; Saponin içermektedir ve saponin sabun cevizinde, sabun otunda (Saponaria) yüksek oranda bulunan ve suda köpürme özelliği taşıyan yüksek molekül ağırlıklı glikozitlerdir.
Bitkiyi mikroplardan ve mantarlardan korumaktadır ve bazı türleri bitkinin besinsel değerini arttırdığı gibi, sindirimini de kolaylaştırır. Sabun otu; İdrar ve ishal yapabilir.
Göğsü yumuşatıcı, balgam söktürücü, terletici ve ateş düşürücü etkileri ile özellikle bronşitte faydalıdır. Vücudu rahatlatır. Egzama, uyuz gibi cilt hastalıklarında faydalıdır.
Sabun Otu Çayı
1 litre suya 15 gram çöven otu kökü parçalanarak konur, 2 dakika kaynatılıp, beklemeden süzülür. Öğle ve akşam yemeklerinde sadece birer çay bardağı içilir, fazlası zararlıdır. Bu karışım böbrek ve karaciğer rahatsızlıklarını gidermeye yarar. Nefes darlığına da iyi gelmektedir.
Bu özelliklerinin yanında; Son zamanlarda İngiltere’de yapılan araştırma neticesinde yeni bir faydası keşfedildi.Bu da insanlığın en çaresiz kaldığı hastalıklardan olan kanserdir. sabun otunun beyaz kısımlı çiçeğinde kullanılan lösemi ilaçlarının etkisini artıran öz bulundu.Daha çok yeni olan bu araştırma ilerleyen dönemlerde lösemi hastaları için umut olabilir
Sabun otunun öncelikle eczacılıkta kökü kullanılır. Ayrıca, bitkinin kurutulmuş yaprakları da kaynatılarak kullanılmaktadır. Tedavi amacıyla kullanımının dışında, bitkisel sabun olarak elbise ve eşyalardaki yağ ve kir lekelerini çıkarmakta da kullanılır.
Sabun otu Eskiden beri temizleyici olarak, lekeleri çıkarmak için kullanılır. Memleketimizde ve Yakin Doğu’da “tahin helvası” yapımında da kullanıldığı için buna, helvacı çöveni ismi de verilmektedir.
Bazı coğrafyalarda ve Kıbrıs’ta, pişirilerek salamura edilen hellim tipi peynirin bozulmaması için suyuna çöven kökü bırakılır. Trakya bölgesinde çöven otundan “köpük helvası” ismiyle beyaz, köpüksü helva yapılabilir.
Sabun Otunun Yan Etkileri
Yüksek miktarda sabun otu adalelerde paralize, kanda ise hemolize yol açmaktadır. Aşırı dozda sabun otu kökü çayı mide ve bağırsaklarda tahrişe yol açabilmektedir. Normal dozda herhangi bir yan etkisi bulunmamaktadır. Acı çiğdem ve tilki üzümünün birleşimindeki saponinler hemen çözülerek kana geçerek zehirlenmelere yol açabilirken, Sabun otu kökünün birleşimindeki saponinler yan etkisi olmayan sapogenine dönüşmektedir. Bundan kaynaklı zehirlenme olmaz, fakat damarlardan iğneyle vurulursa saponinler değişime uğramadığından zehirlenmeye yol açar. Bundan kaynaklı sadece ağız yolu ile çayı veya damlası alınır.
Yorumlar
Yorum Gönder